အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမွဳ တိုက္ဖ်က္ျခင္း (အပိုင္း-၁)

မိတ္ဆက္
ဒီအခန္းမွာေတာ့ အာရွဖြံ႕ၿဖိဳးမွဳဘဏ္(ADB) ကေန လတ္တေလာမွာ ျပင္ဆင္ေပးေန တဲ့ governance assessments ေတြကိုမွီၿပီး ကမ္ေဘာဒီယား၊ လာအို၊ ထိုင္းနဲ႔ ဗီယက္ နမ္ေတြမွာ အက်င့္ပ်က္ျခစားမွဳေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုက္ဖ်က္ေနတဲ့ လတ္တ ေလာတိုးတက္မွဳ ျဖစ္စဥ္ေတြကို ေလ့လာၾကပါမယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္ေတြက ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ခ်င္းစီသာမကပဲ ေဒသတြင္းမွာ အင္အားစုေတြ အခ်င္းခ်င္းေပါင္းစုၿပီး ေရွ႕ဆက္ျဖစ္ ထြန္းလာမယ့္ အားထုတ္မွဳေတြကို ေထာက္ကူေပးေနပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေလးႏိုင္ငံက ျခ စားမွဳတိုက္ဖ်က္ေရး အားထုတ္မွဳေတြဟာ မတူညီတဲ့ခ်ဥ္းကပ္ပံုေတြကို အသံုးျပဳတဲ့ေန ရာမွာ ဘယ္လိုအေၾကာင္းတရားေတြ ျဖစ္လာေစတယ္၊ ဘယ္လိုေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ ရပ္မ်ိဳးေတြ ျဖစ္လာေစတယ္ဆိုတာကို ႏွိဳင္းယွဥ္ေဝဖန္ၾကည့္ဖို႔ အင္မတန္စိတ္ဝင္စားစ ရာေကာင္းတဲ့ ေဒသတြင္းျဖစ္စဥ္ေတြ ျဖစ္လာသလို၊ တူညီမွဳေတြကိုေရာ၊ ကြဲလြဲမွဳေတြ ကိုပါ ထင္သာျမင္သာရွိလာေစခဲ့တယ္။

ေနာက္ခံအေၾကာင္း
ေကာင္းမြန္တဲ့အစိုးရ၊ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမွဳ၊ ဆင္းရဲမြဲေတြမွဳ ေလ်ာ့ခ်ေရး ဒီအေၾကာင္းအ ရာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ debate ေတြ လုပ္ၾကတဲ့အခါမွာ လာဘ္စားမွဳတိုက္ဖ်က္ေရးက အခရာက်တဲ့ အခ်က္ျဖစ္လာေနတယ္။ ဒီေဆာင္ရြက္မွဳအတြက္ တြန္းအားေတြက လည္း ေနရာေပါင္းစံုကေန ထြက္ေပၚလာေနတယ္။ အကူအညီေတြနဲ႔ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမွဳေတြ တိုးတိုးၿပီး စီးဝင္လာေနတာက ကတြတ္ေပါက္က ေစာင့္ေနတဲ့ ဗ်ိဳင္းေတြ အတြက္ မက္လံုးေတြ ပိုတက္လာတယ္။ အရင္စစ္ေအးကာလက အလွမ္းေဝးတဲ့ ႏိုင္ငံ ေတြကို ပထဝီႏိုင္ငံေရးအက်ိဳးအျမတ္ တစ္ခုတည္းကိုပဲၾကည့္ၿပီး ေငြေရးေၾကးေရးအရ မသမာမွဳေတြလုပ္ေနၾကတာေတြကို မ်က္စိတစ္ဖက္ မွိတ္ေပးထားတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး က ေခတ္ကုန္သြားၿပီ။ အကူအညီေပးေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ႏိုင္ငံတကာအကူအညီေပး ေရးေအဂ်င္စီေတြအေပၚမွာ သူတို႔ေပးလိုက္တဲ့ ပိုက္ဆံကေန အျမင့္ဆံုးအက်ိဳးအျမတ္ ေတြ ျပန္ရႏိုင္ဖို႔ ဖိအားေတြေပးလာေနၾကတယ္။ ပိုဆိုးတာက တစ္ခ်ိဳ႕လက္တစ္ဆုတ္ စာ အာဏာရွင္အုပ္စိုးမွဳေတြမွာ ဆက္ၿပီးေတာ့သာ လာဘ္စားမွဳေတြကို အတားအဆီးမ ရွိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔နဲ႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ခြင့္ေပးထားမယ္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးအရေရာ၊ လူမွဳေရးအရပါ ၿပိဳလဲသြားၾကမယ့္ အႏၲရာယ္ေတြ ရွိေနတဲ့ဆိုတဲ့ အႏုတ္သေဘာေဆာင္တဲ့ ဥပမာေတြ လည္း ေပၚထြက္လာေနတယ္။
ကုန္သြယ္မွဳ liberalization ေတြ တိုးတက္လာေနတဲ့ ဒီေခတ္ႀကီးမွာ ေနာက္ထပ္အ ေၾကာင္းရင္းခံတစ္ခုက ဒီေဒသမွာ ၁၉၉၇ ပတ္ဝန္းက်င္က ျဖစ္ခဲ့တဲ့ စီးပြားပ်က္ကပ္ဟာ ေငြေၾကးေစ်းကြက္၊ ေကာ္ပိုရိတ္ေတြနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳဆိုင္ရာေတြမွာ ရွိေနတဲ့ျပႆနာေတြ ေပါင္းဆံုၿပီးေတာ့ အဆက္မျပတ္ဖိႏွိပ္ခံေနရတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုအရအားနည္းခ်က္ေတြက ရုန္းႂကြလာတာေၾကာင့္ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္ဆိုတာကို သတိထားမိလာတာလည္းပါတယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳအားနည္းခ်က္ေတြက အေရွ႕အာရွရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ေတြကေန ေပ်ာက္ ကြယ္သြားတာ ႏွစ္မနည္းေတာ့ဘူး။ အျပင္ကလာတဲ့ ကာလတိုေႂကြးၿမီေတြကိုသံုးၿပီး ေငြေၾကးေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ျပဳတာေတြ တိုးပြားလာေနတဲ့ macroeconomic framework ေတြရဲ႕ အထက္ကေနေအာက္ ဆက္ခံတတ္တဲ့ ၿပိဳကြဲလြယ္မွဳဆိုတဲ့အ ခ်က္အျပင္ကို တစ္ဘက္မွာလည္း public/private co-operation ေတြက လႊမ္းမိုးမွဳ ေတြ၊ အခြင့္ထူးခံဆို တာေတြခ်ည္းပဲ ရွိေနတဲ့ အတြင္းစည္းေတြထဲကို ပိုပိုဆိုးရြားစြာနဲ႔ က်ေရာက္သြားေနတဲ့ အေပၚမွာ အျပင္ပန္းအရ ေတာင့္ခံထားရတာလည္း ရွိေနတာပဲ။ အဲဒါထက္ပိုတာက သာမန္ၾကည့္ရံုနဲ႔ မျမင္ရတတ္သလို၊ မၾကာခဏလည္း မ်က္စိလွ်မ္း ေနတတ္တဲ့၊ အစဥ္အၿမဲတိုးပြားေနတတ္တဲ့ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ ကုန္က်စားရိတ္ေတြ ရွိ ေနတာပဲ။ ဒီကုန္က်စားရိတ္ေတြက ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳနဲ႔ တာဝန္ယူမွဳမရွိတာေတြ၊ ေနာက္တစ္ခါ လာဘ္စားမွဳေတြကို ဘာမွျပန္မတံု႔ျပန္ႏိုင္ပဲ ေခါင္းငံု႔ခံေနရတာေတြကေန ထြက္လာတာ။ အမွန္စင္စစ္မွာ rent-seeking နဲ႔ private collusion ဆိုတာေတြကို စ နစ္ႀကီးလည္ပတ္ဖို႔အတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ ေခ်ာဆီေတြအေနနဲ႔ ရွဳျမင္ရင္း ေပးကမ္း ျခင္းသည္ေအာင္ျမင္ရာ၏ဆိုတဲ့ သေဘာထားေတြ ေပါက္ဖြားေနတာပဲ။ အားနည္းခ်က္ ေတြက အစိုးရမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဘဏ္စနစ္မွာ ႀကီးၾကပ္ေဆာင္ရြက္မွဳေတြ အား နည္းတာခ်ည္းပဲျဖစ္ျဖစ္ ရွိေနတာမဟုတ္ဘူး။ ပိုႀကီးေလးတဲ့ ျပႆနာေတြျဖစ္တဲ့ private sector ေတြ ကိုယ္ႏွိဳက္ထဲက corporate governance ေတြမွာပါ လိုက္ၿပီး ရွိေနတာ။ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳ မရွိတာေၾကာင့္ အသံတိတ္ေနတယ္၊ ပိတ္ဆို႔တားဆီးခံ ေနရတယ္၊ checks and balances ေတြမွာ အားေကာင္းတဲ့ ယွဥ္ၿပိဳင္မွဳေတြ ေပ်ာက္ ဆံုးေနတယ္။
ဒီေဒသေတြက ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ ႏိုးၾကားမွဳေတြ ရွိလာေနတယ္။ အမ်ားရဲ႕ယံုၾကည္ ကိုးစားမွဳကို ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားအတြက္ အသံုးခ်ေနတဲ့ ဒီလိုယုတ္မာတဲ့ အလြဲသံုးစားမွဳ မ်ိဳးကို ဆက္ၿပီးသည္းမခံႏိုင္ၾကေတာ့ဘူး။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေတြ တိုးတက္လာတဲ့ အခါမွာ သတင္းသမားေတြအေနနဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြရဲ႕ စည္းေဖာက္တဲ့ ကိစၥေတြကို ပို ၿပီးလြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေရးသားခြင့္ ရွိလာတယ္။ ပညာေရးနယ္ပယ္မွာ တိုးတက္မွဳ ေတြရွိလာတာ၊ ႏိုင္ငံေတြအခ်င္းခ်င္း သတင္းအခ်က္အလက္ စီးဆင္းမွဳ အားေကာင္း လာတာေတြက တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ လုပ္ေနၾကတဲ့ လာဘ္စားမွဳတိုက္ဖ်က္ေရး ေဆာင္ ရြက္ခ်က္ေတြကို ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ ပိုၿပီးသတိထားမိလာသလို၊ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ထဲမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ စနစ္တက်အႏိုင္က်င့္ ေခါင္းပံုျဖတ္မွဳေတြအေပၚ ပိုၿပီးစက္ဆုတ္ရြံရွာလာၾက တယ္။ ျခစားမွဳတိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ ရည္ရြယ္တည္ေထာင္ထားတဲ့ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္း (NGOs) ေတြ ေပၚေပါက္လာတာက ျပႆနာကို လူျမင္သူျမင္ျမင္ကြင္း ထဲ ေရာက္လာေစသလို၊ လူေတြကို ပိုအာရံုစိုက္မိေနေစတယ္။ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံ သူေတြက ဖြဲ႕စည္းပံုကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေနတဲ့ေနရာမွာ ခိုင္မာေတာင့္တင္းတဲ့ တိုးတက္မွဳရလဒ္ေတြ ရေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြအေပၚမွာပဲ ဦးစားေပးေရြးခ်ယ္ေနၾကတာမို႔ ဒီ အခ်က္ကလည္း အေထာက္အပံ့ျဖစ္လာေစတယ္။

အာ႐ံုစိုက္ၾကည့္ၾကမယ့္ႏိုင္ငံေတြ
ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဒီအခန္းမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွက ႏိုင္ငံေလးႏိုင္ငံ၊ ကမ္ေဘာဒီယား၊ လာအို၊ ထိုင္းနဲ႔ ဗီယက္နမ္ဆိုၿပီး ေလးႏိုင္ငံ၊ကို ေလ့လာၾကပါမယ္။ ဒီႏိုင္ငံေတြဟာ လာဘ္စားမွဳတိုက္ဖ်က္ေရးမွာ အျမင့္ဆံုးအဆင့္လိုအပ္ခ်က္ေတြနဲ႔ တိုက္ဖ်က္ဖို႔ လိုအပ္ ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြပါ။ ဒီႏိုင္ငံေတြက မဟာမဲေခါင္ေဒသရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းဝင္ ႏိုင္ငံေတြ လည္း ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ေတြကေနစၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေတြရလာသလို၊ အ ေျပာင္းအလဲေတြကိုလည္း ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္နဲ႔ လုပ္ခဲ့ရင္းက လူေနမွဳအဆင့္အတန္းနဲ႔ အေျခအေနေတြ တိုးတက္လာခဲ့တယ္။ ဒါေတာင္ ၁၉၉၇ တုန္းက တစ္ခါျပန္က်သြား ေသးလို႔။ ဥပမာအားျဖင့္ မဲေခါင္ေဒသႏိုင္ငံေတြဟာ ဝမ္းစာသပ္သပ္ လယ္ယာလုပ္ငန္း ကို လုပ္ကိုင္ေနၾကရာကေန ပိုၿပီးအသြင္ကြဲျပားတဲ့ စီးပြားေရးေတြကို လုပ္ကိုင္လာၾက တယ္။ ပိုလြတ္လပ္တဲ့၊ ေစ်းကြက္အေျချပဳတဲ့ စနစ္ေတြေပၚေပါက္လာတယ္။ ဒီဟာေတြ နဲ႔ တၿပိဳင္တည္းမွာပဲ ဒီမဲေခါင္ေဒသတြင္း ႏိုင္ငံေတြၾကားမွာ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးေတြ၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမွဳေတြ၊ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားေတြစတဲ့ စီးပြားေရးခ်င္း ဆက္သြယ္မွဳေတြက လည္း တိုးပြားလာေနတယ္။ အဲဒါေတြအျပင္ကို သဘာဝသယံဇာတေတြ၊ အထူးသျဖင့္ ေတာ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ေပါ့၊ ဒါမ်ိဳးေတြက စၿပီးဖြင့္ၿဖိဳးလာရင္း၊ ေဒသတြင္းမွာ အေျခခံၿပီး အသံုးတည့္လာၾကတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေဒသထဲမွာ ရွိခဲ့တဲ့သေဘာထားကြဲလြဲမွဳ ေတြေၾကာင့္ ဒီႏိုင္ငံေလးႏိုင္ငံရဲ႕ စစ္ေရးအင္အားဟာ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔သလို၊ တိုင္း ျပည္ရဲ႕အေရးပါတဲ့ အခန္းက႑ေတြမွာ ရပ္တည္ေနႏိုင္တဲ့ အခြင့္အေရးေကာင္းေတြကို လည္း ဆုတ္ကိုင္ထားႏိုင္ၾကတယ္။
ဒီ ေျပာင္းလဲေနတတ္တဲ့ factor ေတြဟာ ေဒသတြင္းမွာ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳေတြကို ေဖာ္ေဆာင္ ဖို႔ ပင္မစိန္ေခၚမွဳေတြအျဖစ္ ရပ္တည္ေနၾကတယ္။ ၁၉၉၅ မွာ အာရွဖြံ႕ၿဖိဳးမွဳဘဏ္က အုပ္ခ်ဳပ္မွဳအေပၚမွာ သူတို႔ရဲ႕ရပ္တည္ခ်က္ကို သူတို႔ကိုယ္တိုင္ေရးဆြဲထားတဲ့ ေကာင္း မြန္ေသာဖြံ႕ၿဖိဳးေရးစီမံခန္႔ခြဲမွဳဆိုတဲ့ ေပၚလစီအေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ရပ္တည္လာခဲ့တယ္။ ဒီေကာင္းမြန္ေသာ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးစီမံခန္႔ခြဲမွဳ ေပၚလစီဆိုတာမွာ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳဆိုတာကို ဘယ္ လိုအဓိပၸာယ္ဖြင့္ထားလဲဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ လူမွဳေရးနဲ႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးမွဳအတြက္ စီးပြား ေရးရင္းျမစ္ေတြကို စီမံခန္႔ခြဲတဲ့ေနရာမွာ အာဏာကို အသံုးျပဳမွဳျဖစ္တယ္လို႔ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ေပးထားတယ္။ ဒီေပၚလစီမွာပဲ ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳစနစ္ဆိုတာအတြက္ လို အပ္ခ်က္ေလးခုကို တစ္ခါထပ္ၿပီး သတ္မွတ္ေပးထားျပန္တယ္။ တာဝန္ယူမွဳ၊ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳ၊ ႀကိဳတင္မွန္းဆႏိုင္မွဳ၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳဆိုၿပီး ေလးခုသတ္မွတ္ထား တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ADB က လာဘ္စားမွဳဆန္႔က်င္ေရး ေပၚလစီဆိုၿပီး ၁၉၉၈ မွာ ထုတ္ျပန္ျပန္တယ္။ အဲဒီထဲမွာ လာဘ္စားမွဳဆိုတာကို ျပည္သူနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ (ဒါမွမ ဟုတ္) ပုဂၢလိကနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ႐ံုး၊ အဖြဲ႕အစည္း၊ အာဏာေတြကို ကိုယ္က်ိဳးအတြက္ အလြဲသံုးစားျပဳျခင္းလို႔ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ထားတယ္။
ဒီႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံခ်င္းစီရဲ႕ ကနဦးအေျခအေနမွန္ကို ျမင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ADB အေနနဲ႔ governance assessments ေတြကို အရင္စမ္းသပ္ၾကည့္ရတယ္။ ဒီလိုစမ္းသပ္တဲ့ေန ရာမွာ အရင္တစ္ခ်ိန္က ADB နဲ႔ တျခားအလွဴရွင္ေတြက လွဴဒါန္းလိုက္တဲ့ ေငြေၾကးစ တာေတြကို ဘယ္ေလာက္အထိ ထိထိေရာက္ေရာက္ အသံုးခ်ခဲ့တယ္ဆိုတာကို ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ၾကည့္တာပဲ။ အဲဒီကေန အနာဂတ္မွာၾကံဳရႏိုင္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳကို စိန္ ေခၚေနႏိုင္တဲ့ အခ်က္ေတြကို ျပန္ၿပီးေဖာ္ျမဴလာထုတ္ၾကည့္ၾကတယ္။ ဒီလို governance assessments ေတြ လုပ္တဲ့အခါမွာလည္း ကမ႓ာ့ဘဏ္၊ ကုလသမဂၢဖြံ႕ ၿဖိဳးေရးအစီအစဥ္၊ တျခားအလွဴရွင္ေတြ စသျဖင့္ အားလံုးစုေပါင္းၿပီး လုပ္ၾကရတယ္။ ဒါ မွလည္း တစ္ဖြဲ႕နဲဲ႔တစ္ဖြဲ႕ အလုပ္တစ္ခုတည္းကိုပဲ ထပ္ၿပီးလုပ္မိေနတာမ်ိဳး မရွိေတာ့ပဲနဲ႔၊ ပိုၿပီးစုစည္းၿပီး အခ်က္အလက္ခိုင္မာတဲ့ စမ္းစစ္ခ်က္မ်ိဳး ရလာႏိုင္မယ္။ ေနာက္သို႔ ေလာ၊ သုိ႔ေလာအခ်က္ေတြလည္း ပေပ်ာက္သြားမယ္။ ADB ေရာ၊ ကမ႓ာ့ဘဏ္ေရာက အခုအခ်ိန္မွာ သူတို႔ရဲ႕ ရွားရွားပါးပါး ေလ်ာ့ေပါ့သတ္မွတ္ေပးတဲ့ ရင္းျမစ္ထုတ္ေခ်းတာ ေတြကို performance allocation systems ေတြက ထြက္လာတဲ့ ရလဒ္ေတြေပၚမူ တည္ၿပီး ေခ်းငွားလာၾကတယ္။ အခုကိစၥမွာဆိုရင္ ADB က ထုတ္ေခ်းေနတဲ့ Asia Development Fund ေပါ့၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲယား တစ္ခုနဲ႔တစ္ခုကို ႏွိဳင္းယွဥ္ၾကည့္ရ တာ ခက္ခဲမွဳေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္ဆိုဦးေတာ့ ဒီအဖြဲ႕အစည္းေတြက ဒီစနစ္ကိုပဲ ဆက္ၿပီး အသံုးခ်ေနၾကတယ္။ အခုဒီအခန္းမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ GMS ႏိုင္ငံေတြထဲက ေလးႏိုင္ငံကို ဦးတည္ၿပီး စဥ္းစားၾကမယ္။ ဒီအထဲမွာမွ သံုးႏိုင္ငံ (လာအို၊ ကမ္ေဘာဒီး ယား၊ ဗီယက္နမ္)က Asia Development Fund ကေန ေငြေခ်းထားသူေတြ။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္အေျခအေနကို ေျပာရရင္ ဒီႏိုင္ငံေတြကို ဒီ Fund ကေန ထုတ္ေခ်းမယ့္ ေငြပမာ ဏက အဲဒီႏိုင္ငံေတြမွာ ရွိေနတဲ့ governance indicators က ျပေပးေနမယ့္ performance အေပၚ မူတည္ၿပီး ထုတ္ေခ်းေပးသြားမွာ။
ဒီအေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံ ေလးႏိုင္ငံရဲ႕ assessments ေတြထဲမွာ ADB အေနနဲ႔ အစိုးရ တစ္ခုခ်င္းစီတိုင္းရဲ႕ အာမခံခ်က္ေတြဟာ ဘယ္ေလာက္အားေကာင္းတယ္ဆိုတာကို စံု စမ္းယူတယ္။ ဒီလိုစံုစမ္းတဲ့ေနရာမွာ ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ပံုရွိရဲ႕လား၊ macroecono-mic နဲ႔ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမွဳေတြ ေကာင္းမြန္ရဲ႕လား၊ ပူးေပါင္းပါဝင္မွဳေတြ ေကာင္းမြန္ရဲ႕လား၊ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ ေလ်ာ့ခ်ေရးေပၚလစီေတြ ရွိရဲ႕လား၊ လူထုအ ေထာက္အကူျပဳ ဝန္ေဆာင္မွဳေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ျဖန္႔ေဝႏိုင္ရဲ႕လား၊  စာခ်ဳပ္ စာတမ္းေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ လိုက္နာတာေတြ လုပ္ရဲ႕လား၊ ရပိုင္ခြင့္ေတြကို က်က်နနစီမံခန္႔ခြဲေပးရဲ႕လားဆိုတာေတြကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ ဆန္းစစ္တယ္။ တိုင္းျပည္ တစ္ခုမွာ ဆင္းရဲတဲ့သူေတြက အေျခခံဝန္ေဆာင္မွဳေတြမွာ public sector ေတြျဖစ္တဲ့ ေဒသႏၲရက်န္းမာေရးေဆးခန္းေတြ၊ အစိုးရေက်ာင္းေတြ၊ တရား႐ံုးေတြ၊ ရဲဌာနေတြကို မ်ားမ်ားစားစား မွီခိုအားထားလာရတဲ့အခါမွာ အားနည္းတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ပံုေတြက ဒီဌာန ေတြအေပၚ သက္ေရာက္မွဳအမ်ားဆံုး ျဖစ္လာတယ္။ ADB ရဲ႕ ေလ့လာခ်က္အရ ဆင္း ရဲမြဲေတြမွဳေလ်ာ့ခ်ေရးအတြက္ မဟာဗ်ဴဟာစီမံကိန္းေတြမွာ၊ “ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ပံု ေတြဟာ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳတိုက္ဖ်က္ေရးေပၚလစီေတြနဲ႔ ေကာင္းမြန္အက်ိဳးရွိတဲ့ macro-economic management ေတြကို လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕ေစတယ္”ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အဓိ ကတိုင္ထားၿပီး စဥ္းစားလာၾကတယ္။
၁၉၉၇ ခုႏွစ္ကစလို႔ လာဘ္စားမွဳတိုက္ဖ်က္ေရးအပါအဝင္ structural reforms ေတြ ကို အမွန္တကယ္ ေအာင္ျမင္ေအာင္ အလုပ္ႏိုင္ဆံုးႏိုင္ငံေတြကသာ ေဒသတြင္းစီးပြား ေရးအရ ေအာင္ျမင္မွဳအရွိဆံုး ႏိုင္ငံေတြျဖစ္လာတယ္ဆိုတာကို ထင္ရွားသည္ထက္ ထင္ရွားလာေနတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ တ႐ုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ အစိုးရပိုင္ enterprise ေတြနဲ႔ civil service employment ေတြကို ခြဲျခားပစ္လိုက္တယ္။ စစ္တပ္ ကိုၾကေတာ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေန အတင္းအက်ပ္ဖယ္ရွား တယ္။ အစိုးရရဲ႕ revenues ေတြကို GDP ရာခိုင္ႏွဳန္းရဲ႕ တစ္ဝက္နီးပါးအထိ တက္လာ ေအာင္ တိုးယူလိုက္တယ္။ ေတာင္ကိုရီးယားမွာေတာ့ ဘဏ္စနစ္နဲ႔ ကုမၸဏီႀကီးေတြမွာ ႀကီးႀကီးမားမားကို ထူေထာင္ေရးေတြ လုပ္ယူခဲ့တယ္။ ဒီႏွစ္ႏိုင္ငံစလံုးဟာ လာဘ္စားမွဳ တိုက္ဖ်က္ေရးမွာ ျပင္းျပင္ထန္ထန္ကို ကိုင္တြယ္ခဲ့ၾကသလို၊ အခုအခ်ိန္အထိ ဒီကိစၥကို အေလးအနက္ ထားၾကဆဲပဲ။ ဒီလိုထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းေတြရဲ႕ ရလဒ္က ဒီႏိုင္ငံေတြ မွာ စီးပြားေရးစြမ္းေဆာင္ရည္က သူတို႔ရဲ႕အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြထက္ အမ်ားႀကီးပို ေကာင္းလာတာပဲ။
ဒီအခု အေရွ႕ေတာင္အာရွ ေလးႏိုင္ငံမွာလည္း လာဘ္စားမွဳတိုက္ဖ်က္ေရးကို လုပ္ဖို႔ တာစူေနၾကၿပီ။ ဒီလိုလုပ္တဲ့ေနရာမွာ public administration ေတြကို ပိုၿပီးေတာင့္တင္း ေအာင္လုပ္တာ၊ အသံုးစားရိတ္ေတြကို စီမံခန္႔ခြဲတာ၊ တိုင္းျပည္ထဲမွာရွိတဲ့ ဥပေဒဆိုင္ ရာ framework ေတြကို ပိုၿပီးအားေကာင္းလာေအာင္ ေထာက္ပံ့ေပးတာ စသျဖင့္နည္း လမ္းေတြနဲ႔ လာဘ္စားမွဳကို တိုက္ဖ်က္လာေနၿပီ။ ဒီလိုတိုက္ဖ်က္ရာမွာ ထိေရာက္ေစဖို႔ က public organization ေတြအားလံုးက ေပၚလစီေတြ၊ procedure ေတြနဲ႔ Plan ေတြ ခ်မွတ္ရာမွာ လူထုအက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္မယ့္ safeguard ေတြကို တစ္ခါ တည္းထည့္ၿပီး ခ်မွတ္ေပးလိုက္ဖို႔ လိုအပ္တယ္။ ဒီအတြက္ လုပ္ေနၾကတဲ့ အေျခအေန ေတြက ဒီေန႔ဒီအခ်ိန္အထိေတာ့ ေသခ်ာေရရာမွဳ မရွိေသးဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြက တစ္ခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြထက္ ပိုအေျခအေနေကာင္းတယ္။ တစ္ခါႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတည္းမွာကိုပဲ ေဒသတစ္ခုထက္ တစ္ခုက ပိုၿပီးသာတာေတြလည္း ရွိတယ္။

(Poe C) 
အပိုင္း ၂ ကို ဒီမွာ ဆက္ဖတ္ပါ။


အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမွဳ တိုက္ဖ်က္ျခင္း (PDF version)